Meteorologie & Seismologie in Nederland

Natuurlijke Seismiciteit

Kernexplosies

Seismisch Risico

Geinduceerde Seismiciteit

Ozongat

Het weer tijdens de Elfstedentocht

De tocht van 4 januari 1997

De Elfstedentocht van zaterdag 4 januari was een bijzonder zware. Wind en vorst waren, zoals het "Weerservice Nederland" had verwacht, de grote boosdoeners. In de ochtend stond er op het hele traject gemiddeld 10 meter per seconde uit oostnoordoost (vrij krachtige wind, windkracht 5), 's middags nam de wind toe tot gemiddeld 11 meter per seconde (krachtige wind, windkracht 6) en 's avonds nam de wind heel langzaam iets af tot gemiddeld 9 meter (windkracht 5) per seconde om middernacht. In de middag waren er windstoten tot 17 meter per seconde en zeker tijdens die vlagen was het bitter koud. De temperatuur in Friesland varieerde van -6ºC in de ochtend tot maximaal -3ºC in de middag. In combinatie met de vrij krachtige tot krachtige wind leverde dat windchill-temperaturen op tussen -10 en -15ºC en ongeveer -18ºC tijdens windvlagen. (zie ook het artikel "Wat is gevoelstemperatuur?". De elfstedentocht van 1997 was de zwaarste sinds die legendarische van 1963, toen maar weinig deelnemers de finish bereikten.

Het weer tijdens de vorige tochten

toer-rijdersDe meeste winters met een Elfstedentocht waren koud of streng, maar dat zegt nog weinig over het weer op de dag van het evenement en de kwaliteit van het ijs. Vooral wind en sneeuw kunnen het heel onaangenaam maken en ook na een winderige en wisselvallige vorstperiode laat de kwaliteit van het ijs vaak te wensen over.
Van de vijftien officieel erkende Elfstedentochten in deze eeuw zijn er drie met dooi gereden, vier bij lichte vorst, drie bij matige vorst en vijf bij strenge vorst (onder -10ºC). Het ergst was 18 januari 1963, toen het ijs veel scheuren vertoonde en het bij de start 18ºC vroor. Ook 's middags vroor het matig maar door de stormachtige oostenwind was het voor het gevoel extreem koud. Bovendien was er stuifsneeuw: Friesland was twee dagen eerder onder een 20 cm dik sneeuwtapijt bedolven. Slechts 1% van de deelnemers bereikte de finish, het dieptepunt in de Elfstedenhistorie. De tocht had geen dag later georganiseerd moeten worden, want toen woedde een zware sneeuwstorm.

Ook tijdens de tocht op 12 februari 1929 varieerde de temperatuur tussen -18ºC 's ochtends en -8ºC in de middag bij een harde noordooster, maar toen was het ijs veel beter van kwaliteit. De tocht op 30 januari 1940 door het besneeuwde landschap was zeer zwaar vanwege de stormachtige oostenwind, de matige tot strenge vorst en stuifsneeuw. Ook op 14 februari 1956 was de tocht moeilijk door het hobbelige ijs met talrijke scheuren en zware sneeuwbuien, waardoor de baan heel smal was.

Ideaal waren de omstandigheden op 27 januari 1917, 16 december 1933, 6 februari 1941 en 3 februari 1954. Die Elfstedentochten zijn gereden op uitstekend ijs bij lichte of matige vorst, maar windstil en vaak ook zonnig weer. Lichte dooi met zacht ijs was er tijdens de tochten op 2 januari 1909 en 7 februari 1912. Ook op 21 februari 1985 dooide het, maar toen was het ijs goed. De Elfstedentocht op 26 februari 1986 was moeilijker: het ijs was hard met veel scheuren en het vroor matig bij een matige noordooster. De tocht van 4 januari 1997 zal als een zware tocht in de annalen worden opgenomen. Allen die de tocht hebben uitgereden, waaronder een aantal "Weerservice Nederland"-ers, van harte gefeliciteerd.